Hoe zou je om kunnen gaan met emotionele uitbarstingen van je kind? Grenzen uittesten en af en toe een flinke emotionele uitbarsting hebben is niet raar of ongezond gedrag voor kinderen. Er zit wel verschil in de hoeveelheid uitbarstingen, de intensiteit ervan, de manier waarop het onze relatie met hen versterkt of juist schaadt en hoe we ons erbij voelen. Dat verschil ligt vooral aan de manier waarop wij er mee omgaan.
Reacties die minder effectief zijn
Sommige reacties – hoe begrijpelijk ze ook kunnen zijn – zijn minder effectief en beperken de sociale en emotionele ontwikkeling van onze kinderen en onze vertrouwensrelatie met hen. De eerste behoefte van onze kinderen is om zich veilig te voelen. Daarom lijken reacties als schreeuwen, fysieke correcties of ‘time-outs’ soms te werken. Ze tasten de basis behoefte van onze kinderen aan en zij zullen daarom overgaan in survival-modus: sociaal-wenselijk gedrag vertonen totdat ze zich weer veilig voelen.
Een kind stopt met zich ‘misdragen’ als zijn of haar veiligheid genoeg wordt aangetast, maar op de lange termijn leidt het alleen maar tot grotere problemen. Hieronder volgen drie reacties die naast schreeuwen en straffen ook minder effectief en behulpzaam zijn
1. Gebruik geen angst en dreigementen
Door angst of dreigementen te gebruiken geven we onze kinderen de boodschap dat ze niet veilig zijn bij ons. Dat ze zich anders moeten gedragen om weer veilig te zijn. Probeer ze liever de boodschap te sturen dat ze als persoon altijd veilig bij je zijn, maar dat sommig gedrag niet wordt geaccepteerd.
2. Vermijd ‘time-outs’
Als we kinderen een ‘time-out’ geven nemen we hen hun gevoel van veilig zijn af. Ze voelen zich buitengesloten, afgewezen en zullen ons proberen te ‘pleasen’ zodat we ze weer accepteren. Dit heeft een grote impact op hun gevoel van eigenwaarde en emotionele en sociale ontwikkeling. ‘Pleasing’ en sociaal-wenselijk gedrag zijn niet gezond voor kinderen. Ze hebben ruimte nodig om zichzelf te zijn, om kind te zijn, om aan hun gevoelens uitdrukking te geven zonder angst om afgewezen te worden of onveilig te zijn.
Kinderen reageren boos of agressief als ze zich oncomfortabel voelen. Door ze een time-out te geven zullen ze zich alleen nog maar slechter voelen en de situatie alleen verslechteren. Tot het punt dat het kind zo bang wordt voor afwijzing dat het alles op gaat kroppen uit angst.
3. Gebruik geen ‘afleiding’
Als we onze kinderen afleiden van hun gevoelens leren ze nooit hoe ze hier op een gezonde manier mee om kunnen gaan. Gevoelens zullen weggedrukt worden en onze kinderen verliezen de connectie met zichzelf.
We neigen er soms naar om onze kinderen af te leiden van hun gevoel omdat het voor ons zelf niet comfortabel is. Als ons kind huilt, heeft het iets te vertellen. Vaak is dat: “Ik moet echt even wat prikkels kwijt, laat me alsjeblieft even lekker uithuilen.”
Tips voor het omgaan met uitbarstingen, grenzen testen en ‘misdragingen’ die wel effectief zijn en bijdragen aan de gezonde ontwikkeling van onze kinderen
4. Haal een keer diep adem
Voorkom dat je automatisch in een oude reactie vervalt en haal eerst een keer diep adem voordat je reageert. Adem diep en rustig in, tel van 5 naar 1 op je uitademing en laat een gevoel van ontspanning in je lichaam zakken. Tenzij de staart van je kat op het punt staat afgeknipt te worden. In dat geval pak je eerst zo rustig mogelijk de arm van je kind vast en haalt daarna een keer diep adem
5. Vat het niet persoonlijk op
Herinner jezelf eraan dat het gedrag van je kind niet persoonlijk bedoeld is. Een kind dat overstuur is weet niet hoe het om moet gaan met de gevoelens die het ervaart. Het gedrag is een schreeuw om hulp en nooit een persoonlijke aanval. Probeer het in plaats daarvan als een compliment te zien. Kinderen die zich veilig voelen zullen af en toe grenzen uitproberen. Als je kind soms flink op je knopjes drukt voelt het zich veilig bij je
6. Wees niet bang voor een emotionele reactie
Als we bang zijn voor een sterke emotionele reactie zijn we soms terughoudend met het stellen van de duidelijke en gezonde grenzen die onze kinderen nodig hebben. Kinderen kunnen emotioneel reageren op een grens en daar is niks mis mee. Je zult merken dat wanneer je duidelijker en meer consistent bent met je grenzen, de weerstand er tegen veel minder zal worden of sneller weer over is
7. Erken gevoelens
Onze kinderen willen zich graag begrepen voelen, hoe ‘irrationeel’ hun gevoel voor ons soms ook lijkt. Erken de gevoelens van je kind door dingen te zeggen als: “Ik zie dat je verdrietig bent, wil je een knuffel?” of: “Wow, jij bent echt boos. Laten we samen even heel hard op de grond stampen.” of: “Ik weet dat je heel graag nog even wilt blijven en dat je het jammer vindt dat we naar huis gaan. Het is nu tijd om te gaan eten maar een andere keer kunnen we hier weer terug komen.”
Probeer je kind niet uit te leggen waarom het een bepaald gevoel niet zou hoeven hebben. Wanneer je dingen zegt als: “Ja maar, je hoeft niet verdrietig te zijn want …” Geef je de boodschap dat het verdriet er niet mag zijn. Je kind voelt zich dan niet gezien en begrepen en de emotionele reactie zal alleen maar groter worden
8. Bied een alternatief
Vind een geschikt alternatief voor het gedrag van je kind en bied dat aan: “Ik weet dat je kleuren heel erg leuk vindt. Ik laat je niet kleuren op het gezicht van je broer, maar je mag wel op dit stuk papier verder kleuren.” of: “Ik laat je mij niet slaan, dat doet pijn. Als je wilt slaan dan kun je dat op dit kussen doen.”
9. Kies natuurlijke en eerlijke consequenties
Kinderen leren het beste wanneer ze natuurlijke en eerlijke consequenties voor hun gedrag ervaren. Als je met zand gooit, dan is spelen in de zandbak over. Als je slaat met speelgoed, wordt dat speelgoed even weggelegd. Als je de boodschappen uit de schappen gooit, ga je de volgende keer niet mee naar de supermarkt. Dit zijn natuurlijke en eerlijke consequenties voor een kind.
Kinderen kunnen op natuurlijke consequenties nog steeds met weerstand reageren, maar ze leren ervan op een manier die niet schadelijk is voor hun sociaal-emotionele ontwikkeling of hun band met ons
10. Help gevoelens op een gezonde manier te uiten
Help kinderen met gezonde manieren om hun gevoelens te uiten. Als ze verdrietig zijn en we geven ze de tijd en ruimte om het even lekker uit te huilen in onze liefdevolle aanwezigheid, gaat het gevoel vanzelf weer weg. Als onze kinderen boos zijn kunnen we ze helpen door op kussens te slaan of op de grond te stampen.
Soms hebben kinderen even een flinke uitbarsting nodig om al hun heftige gevoelens los te kunnen laten. Als wij als ouders er alles aan proberen te doen om ze blij te houden, blijven ze met de prikkels en gevoelens zitten. Flinke uitbarstingen zijn niet altijd comfortabel voor ons, maar als je je realiseert dat je je kind helpt om zelf weer in balans te komen, en vooral als je merkt dat het daarna opeens weer een stuk zachter en rustiger is, wordt het makkelijker om de bui even rustig te laten zijn.
11. Benadruk het positieve
Dit kan zo eenvoudig zijn als het erkennen van hun gevoel of het benoemen van hun goede intentie. Dit geeft de mogelijkheid om te focussen op alles wat er goed gaat, ook al zijn er ook dingen die even wat minder lukken. Ook, en juist als er even niks aan de hand is kun je positieve aandacht geven: “Ik zie dat je lekker zit te tekenen.” of “Wat fijn dat we even samen rustig op de bank zitten.”
12. Geef specifieke instructies
“Stop al je speelgoed in de kist.” is veel duidelijker voor een kind dan: “Ruim je kamer op.” Als we specifiek zijn in wat we van onze kinderen verwachten is het voor hen veel makkelijker om daaraan te voldoen. Als we onze intructies specifiek maken, hebben we zelf ook veel eerder door of onze verwachtingen wel reëel zijn
13. Geef je kind tijd om mee te werken
Instant reageren is moeilijk voor kinderen. Het kan zo leuk zijn om de blokken door het huis te gooien bijvoorbeeld, dat het even een paar seconde duurt voordat je kind die impuls kan controleren. Help je kind door even zijn of haar gooiende arm vast te houden, herhaal dat “als je iets wilt gooien, mag je buiten met de bal gooien” en geef je kind even een paar seconden om te schakelen in plaats van te verwachten dat hij of zij onmiddellijk meewerkt
14. Doe wat je zegt
Wanneer je een grens aangeeft, een consequentie uitlegt of nog een aantal minuten geeft voordat er iets anders gaat gebeuren, doe dan altijd wat je zegt. Vriendelijk, liefdevol en rustig. Accepteer de eventuele reactie die je kind heeft. Niet consequent zijn en niet doen wat je zegt maakt het leven voor kinderen erg onvoorspelbaar en zorgt ervoor dat ze vaker onrustig zijn en grenzen gaan uittesten
15. Omgaan met fysieke uitbarstingen: slaan, schoppen, bijten, etc.
Als je kind slaat of schopt, haal dan een keer diep adem en probeer zo rustig mogelijk te blijven. Als het jou overstuur maakt wordt het spelletje alleen maar interessanter. Je houding: kalm, zeker, liefdevol maar duidelijk, is het belangrijkste. Stop rustig het gedrag als je kind dat zelf niet lukt – hou zijn of haar arm of been vast als dat nodig is. Stel een grens, erken gevoelens en bied een alternatief: “Ik laat je niet je zusje slaan. Slaan doet pijn. Ik zie dat je boos bent. Als je graag even wilt slaan mag je op dit kussen slaan.” of: “Ik merk dat je het moeilijk vindt om mij niet te slaan, dus ik houd je nu even vast totdat je klaar bent en dan kunnen we daarna samen iets zoeken waar je wel op mag slaan.”
16. Kijk naar de onderliggende behoefte
Wanneer je het gedrag gestopt hebt, gevoelens erkent hebt, een grens hebt aangegeven en een alternatief hebt aangeboden, kijk dan wat je kind je probeert te vertellen met zijn of haar gedrag. Hoe voel jij je en hoe is je eigen energie? Heeft je kind behoefte aan slaap of eten? Meer duidelijkheid? Meer kwaliteitsaandacht van jou?
17. Wees niet bang om ‘Sorry’ te zeggen
Als je reageerde op een manier waarop je dat liever niet had gedaan, kun je ook als ouder “Sorry” zeggen. “Sorry dat ik tegen je schreeuwde, dat was niet mijn bedoeling. Ik weet dat je er van schrikt. Ik doe mijn best om het niet weer te doen.” ‘Sorry’ zeggen tegen een kind is geen teken van zwakte maar van respect en geeft je kind een voorbeeld van gezond sociaal gedrag en hoe het zelf om kan gaan met dingen die hij of zij liever anders had gedaan.