Hoe klein of groot je ook bent, je hebt behoeften, gevoelens, emoties en lichamelijke reacties. Het is van groot belang dat daar op een gezonde, ondersteunende manier mee wordt omgegaan en op wordt gereageerd.
BEHOEFTEN
Behoeften ontwikkelen zich tijdens je leven. Als baby ben je volledig afhankelijk van je ouders en van andere verzorgers. Zij vervullen jouw primaire levensbehoeften (liefde, voeding, fysiek contact, veiligheid, kleding en warmte). Gebeurt dat niet, dan overleef je het niet.
Als opgroeiend kind blijf je voor je primaire levensbehoeften afhankelijk van je ouders, maar er ontstaan geleidelijk aan ook steeds meer secundaire behoeften. Denk bijvoorbeeld aan behoef- ten op het gebied van onderwijs, cultuur en sport. De secundaire behoeften hebben voor iedereen een andere betekenis, de mate van behoeftigheid (hoeveel je nodig hebt om vervuld te zijn) ver- schilt per persoon.
Als behoeften niet worden vervuld, kunnen lichamelijke reacties ontstaan. Je kunt er letterlijk ziek van worden. Denk bijvoorbeeld aan:
Een minder sterk immuunsysteem door te weinig intermenselijke warmte (knuffels, aandacht, liefde).
Honger of dorst als je onvoldoende voeding krijgt.
Het koud krijgen als je kleding te dun is in de winter of kunstmatige koorts krijgen als je kleding ’s winters te warm is.
Maar het kan ook leiden tot lichamelijke problemen, psychische problemen en gedragsproblemen. Uit onderzoek is gebleken dat de volgende problemen een uiting kunnen zijn van te weinig liefdevolle aandacht op jonge leeftijd:
- Emotionele stoornissen
- Hyperactiviteit
- Agressief gedrag
- Eetstoornissen
- Overdreven gehoorzaam gedrag
- Verminderde lichamelijke groei
- Verlate puberteit
- Verminderde of vertraagde ontwikkeling van de hersenen
Uit onderzoek blijkt dat fysiek contact belangrijker is dan voeding. Resusaapjes bijvoorbeeld die worden gevoed middels een flesje dat is gebonden op een zachte lap, ontwikkelen zich duidelijk slechter dan resusaapjes die worden vastgehouden door hun moe- der terwijl ze dezelfde hoeveelheid voeding krijgen.
EMOTIES
Emoties geven jou een teken dat er iets niet in orde is en dat het belangrijk is dat je in actie komt. Het gaat om instinctieve reacties (je handelt automatisch, zonder er vooraf over na te denken), niet om rationeel bedachte (re)acties (voordat je handelt, denk je na over de manier waarop je dat gaat doen).
Als jij boos of verdrietig bent, je machteloos voelt, jaloers bent of pijn hebt, ervaar je emoties. In je lichaam ervaar je dan piek- momenten, zoals verkramping, een verhoogde bloeddruk of meer spierspanning. Afhankelijk van de gebruikte theorie worden verschillende emoties basisemoties genoemd.
Er bestaat een onderverdeling in primaire en secundaire emoties:
Primaire emoties (de eerste emoties die je waarneemt): woede, angst, walging, vreugde, verbazing, verdriet, verrassing, schaamte, liefde, een neutraal gevoel.
Secundaire emoties (emoties die volgen op primaire emoties): woede of angst als reactie op een primaire emotie, verdriet, geluk, trots, jaloezie, afgunst, schuld, schaamte, medelijden, wrok, wraak, afstand, nabijheid.
Primaire emoties zijn het directe gevolg van een situatie waarin je bevindt. Wat dat met jou doet en vervolgens in je oproept, zijn secundaire emoties.
Er is bijvoorbeeld een ongeluk gebeurd. Een jongen op een scooter werd aangereden door een auto. Je gaat er naartoe om te kijken hoe het met hem is en schrikt enorm van wat je ziet. Hij heeft een gapende hoofdwond. Je belt een ambulance en er worden jou vragen gesteld over de hoofdwond. Je kunt er bijna niet naar kijken. Het ziet er zo vies en naar uit, je walgt ervan.
Als de ambulance en politie er zijn, ben je opgelucht. De ambulance neemt de zorg voor de jongen van jou over. Nu hoef jij er niet meer zo dichtbij te zijn. De politie vraagt jou wat je hebt gezien. Terwijl je met de agenten staat te praten, ontspan je je. Nu je meer afstand hebt van de situatie, begin je je te schamen voor jouw walging. Jij gaat je steeds schuldiger voelen en voelt steeds meer medelijden met deze jongen. Het moet echt heel zeer doen, je hoopt dat het goed afloopt voor hem.
De primaire emotie in dit voorbeeld is walging. Secundaire emoties zijn schaamte, schuldgevoelens en medelijden.
Je kent vast wel enkele van de volgende lichamelijke reacties op emoties:
Woede: gebalde vuisten, je groot maken, een verhoogd adrenalineniveau, een snellere hartslag.
Angst: angstzweet, zweethanden, een verhoogde hartslag, een ver- snelde ademhaling.
Walging: de neus dichtdoen, de mond wegdraaien, wegduwen wat je niet wilt zien, misselijkheid.
Vreugde: een innerlijk stralen en gloeien.
Verbazing en verrassing: een ingehouden ademhaling, de reactie is te zien aan je mimiek, perplex zijn.
Verdriet: tranen, een verlamd gevoel, een brok in je keel. Schaamte: er eigenlijk niet willen zijn, je klein willen maken of voelen dat je klein wordt, je terugtrekken, rood worden, je ogen wegdraaien of neerslaan.
Geluk: je warm voelen in je lijf.
Liefde: vlinders in je buik, lustgevoelens.
Let de komende tijd op je eigen emoties: wanneer en waar in jouw lijf ervaar je ze?
GEVOELENS
Gevoelens zijn langer in je aanwezig dan emoties. Denk bijvoor- beeld aan verliefdheid, vertrouwen, verlatenheid en eenzaamheid, of aan het gevoel dat iemand echt niet bij je past. Het kunnen ook intuïtieve signalen zijn. Denk hierbij aan intuïtief weten of voelen dat iets klopt of juist niet, dat iets veilig is of onveilig, dat iets betrouwbaar of onbetrouwbaar is. Gevoelens zijn ook wat jij in jezelf ervaart als je bijvoorbeeld naar mooie muziek luistert of ergens door geinspireerd raakt.
Gevoelens kunnen ontstaan vanuit emoties. Denk bijvoorbeeld aan verliefdheid die zich verder ontwikkelt tot liefde en een langdurige liefdesrelatie. Gevoelens zijn zeer belangrijk bij (ver)bindingen met anderen aangaan. Het ervaren van gevoelens kan soms leiden tot lichamelijke sensaties. Denk aan de fysieke pijn die je kunt voelen als je een dierbare verliest. Wat ervaar jij in je lijf bij het verbreken van een relatie (vriendschap of liefde)? En wat als je ontdekt dat iemand niet te vertrouwen is? Welke lichamelijke sensaties heb je nog meer?